Στο νησί Jeju (제주도), το μεγαλύτερο νησί της Νότιας Κορέας στα νότια της κορεατικής χερσονήσου, θα συναντήσουμε τις haenyeo (해녀), τις γυναίκες που αποτελούν σύμβολο όχι μόνο για το νησί αλλά και για ολόκληρη τη χώρα.
Οι haenyeo (해녀), δηλαδή οι «γυναίκες της θάλασσας» [해 (海) «θάλασσα» + 녀 (女) «γυναίκα»], αποτελούν μία κοινότητα γυναικών που συναντώνται κατά κύριο λόγο στη νήσο Jeju και οι οποίες καταδύονται αρκετά μέτρα κάτω από τη θάλασσα για να συλλέξουν οστρακοειδή, χωρίς τη βοήθεια μάσκας οξυγόνου, ώστε να βγάλουν τα προς το ζην. Καθώς όμως ο αριθμός των γυναικών που επιθυμούν να ακολουθήσουν το ιδιαίτερο αυτό αλλά εξαιρετικά επικίνδυνο επάγγελμα μειώνεται διαρκώς, η ιδιαίτερη κουλτούρα των haenyeo, η οποία μάλιστα συμπεριλαμβάνεται στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της UNESCO για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ανθρωπότητας, ενδεχομένως σε λίγα χρόνια να αποτελεί παρελθόν.
Πώς γεννήθηκε η κουλτούρα των haenyeo;
Στη νήσο Jeju, οι γυναίκες ήταν υπεύθυνες για τη συντήρηση των οικογενειών τους ήδη από τον 17ο αιώνα, όταν πολλοί από τους άνδρες είτε επιστρατεύτηκαν είτε έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα ενώ ψάρευαν. Επιπλέον, καθώς εκείνη την εποχή είχε επιβληθεί υψηλή φορολογία στα κέρδη των ανδρών, αλλά η εργασία των γυναικών είχε απαλλαγεί από φόρους, οι γυναίκες του νησιού δεν είχαν άλλη επιλογή από το να γίνουν εκείνες που θα στηρίξουν οικονομικά τις οικογένειές τους. Έτσι λοιπόν προοδευτικά διαμορφώθηκε ένα σύστημα, όπου τα κορίτσια εκπαιδεύονταν στο να εκτελούν την επικίνδυνη εργασία των haenyeo και να συλλέγουν είδη όπως αλιώτιδες, κοχύλια, φύκια, αχινούς και χταπόδια από τον πυθμένα του ωκεανού.
Τι χαρακτηρίζει την εργασία των haenyeo;
Η εργασία των haenyeo είναι ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη και απαιτητική. Οι haenyeo καταδύονται σε βάθος 5 έως 20 μέτρων χωρίς προστατευτικό εξοπλισμό, εκτός από τις στολές τους, τα βατραχοπέδιλα, τα γυαλιά και τις ζώνες με βάρη που τις βοηθούν να καταδύονται βαθύτερα, και κρατούν την αναπνοή τους για έως και 2 λεπτά κάτω από το νερό. Κατά την διάρκεια αυτών των καταδύσεων, οι οποίες συνολικά κρατούν μέχρι και 7 ολόκληρες ώρες την ημέρα, έχουν απειληθεί, αλλά και χαθεί αρκετές ζωές.
Οι γυναίκες haenyeo βέβαια εκπαιδεύονται σκληρά από μικρή ηλικία ώστε να αντεπεξέρχονται στην επικίνδυνη φύση της εργασίας τους. Λόγω του νησιωτικού περιβάλλοντος στο οποίο διαβιούν, είναι από την παιδική τους ηλικία εξοικειωμένες με τη θάλασσα, ενώ ήδη από τις αρχές της εφηβείας τους εξασκούνται στην κολύμβηση και τις καταδύσεις.
Οι haenyeo κατηγοριοποιούνται σε τρεις βαθμίδες, ανάλογα με το επίπεδο εμπειρίας τους, και ζουν ως haenyeo για όλη τους τη ζωή, εργαζόμενες ακόμη και στα βαθιά τους γεράματα, εφόσον η υγεία τους το επιτρέπει.
Ποια είναι η ένδυση των haenyeo;
Δύο αντικείμενα χαρακτηρίζουν την ένδυση των haenyeo: η στολή από καουτσούκ και το tewak.
Οι σύγχρονες στολές από καουτσούκ εισήχθησαν τη δεκαετία του 1970, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην προστασία του σώματος των haenyeo και στην αύξηση της αποτελεσματικότητας της εργασίας τους.
Το tewak (테왁) είναι ο εξοπλισμός που χρησιμοποιούν οι haenyeo για τη συλλογή των αλιευμάτων. Αποτελείται από μια μικρή σημαδούρα, που χρησιμοποιείται για να βοηθά τις haenyeo να επιπλέουν στη θάλασσα, καθώς και ως ένα είδος σωσιβίου, και από μια διχτυωτή σακούλα, που κρέμεται κάτω από τη σημαδούρα και στην οποία οι haenyeo τοποθετούν τα αλιεύματά τους.
Αν λοιπόν δείτε μια φωτεινή πορτοκαλί σημαδούρα να επιπλέει στον ωκεανό, αυτό σημαίνει ότι εκείνη τη στιγμή μια haenyeo βρίσκεται στον ωκεανό και εργάζεται.
Πώς διαγράφεται το μέλλον της κουλτούρας των haenyeo;
Η κουλτούρα των haenyeo θεωρείται ότι έχει συμβάλει σημαντικά στην ενίσχυση της θέσης των γυναικών στην κοινότητα, καθώς και στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα μέσα από τις φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους που προωθεί (όπως η αποφυγή της υπεραλίευσης) και τη συμμετοχή της κοινότητας στη διαχείριση των αλιευτικών πρακτικών. Σήμερα, η κουλτούρα αυτή των haenyeo μεταβιβάζεται από τις παλαιότερες στις νεότερες γενιές μέσα στην οικογένεια, αλλά και από τα σχολεία, τους τοπικούς αλιευτικούς συνεταιρισμούς, τις ενώσεις Haenyeo, τη Σχολή Haenyeo, καθώς και από το Μουσείο Haenyeo.
Όπως είναι εύλογο ωστόσο, η επικίνδυνη φύση της εργασίας των haenyeo έχει οδηγήσει σε σημαντική μείωση του αριθμού τους τις τελευταίες δεκαετίες. Καθώς οι νεότερες γενιές γυναικών που ζουν στο Jeju έχουν περισσότερες και λιγότερο επικίνδυνες επιλογές βιοπορισμού, όλο και περισσότερες εγκαταλείπουν την παράδοση των haenyeo, επιλέγοντας να εργαστούν σε άλλους τομείς ή να μετακινηθούν στην ηπειρωτική χώρα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι περισσότερες από τις haenyeo σήμερα να βρίσκονται στην ηλικία των 50 έως 80 ετών και να θεωρούν τους εαυτούς τους ως τις τελευταίες στο είδος τους.
Comentarios